Program 25. MFT im. Olgi Sawickiej
Lądek-Zdrój - Stronie Śląskie

Na wszystkie wydarzenia festiwalu – WSTĘP WOLNY

Bezpłatne wejściówki – z uwagi na ograniczoną liczbę miejsc – obowiązują na wydarzenia organizowane w Jaskini Radochowskiej (3.07)

Program

25 czerwca – 9 lipca 2023
„Miasto w tańcu” – instalacje artystyczne w przestrzeni Lądka-Zdroju

1-7 lipca 2023 | Park Zdrojowy im. Jana Pawła II, Lądek-Zdrój

9.00 – 9.45 STRETCHING z Anią Kwitniewską
18.30 – 19.45 JOGA z Piotrem Bryją

Zapraszamy na codzienne otwarte warsztaty ze stretchingu i jogi. Dla Państwa wygody prosimy o przynoszenie na zajęcia maty do ćwiczeń, koca lub ręcznika. Warsztaty są bezpłatne.

30 czerwca 2023 (piątek)

18.00 | Park Zdrojowy im. Jana Pawła II w Lądku-Zdroju

„Powrót do zmysłów. Taniec tworzony emocjami” – performance choreograficzny

Warsztaty w ramach tegorocznych laboratoriów „Taniec i niepełnosprawność: przekraczanie granic” zostaną zwieńczone pokazem podsumowującym tygodniową pracę pedagogów z artystami z niepełnosprawnościami. Grupa pracująca pod okiem prowadzących laboratoria: Tatiany Cholewy i Tobiasza Berga zaprezentuje performance choreograficzny.

Organizatorem i realizatorem laboratoriów jest Narodowy Instytut Muzyki i Tańca.

1 lipca 2023 (sobota)

19.00 | Ogród CK Kalina****, ul. Parkowa 25, Lądek-Zdrój

„Festiwalowe Retrospekcje” – wernisaż wystawy fotograficznej

Autorzy: Radosław Pietraga, Monika Słonecka

Wystawa fotografii dokumentalnej i artystycznej prezentującej arkana przebiegu MFT 2022. Wystawy fotoreportaży lądeckich fotografików towarzyszą MFT od 2015 r.

2 lipca 2023 (niedziela)

16.00 | Nowe Przestrzenie – Zdrój „Wojciech”, pl. Mariański 13, Lądek-Zdrój

Spotkanie autorskie Henryk Konwiński i Magdalena Mikrut-Majeranek - promocja książki „Henryk Konwiński. Historia tańcem pisana”

„Henryk Konwiński. Historia tańcem pisana” została oparta na wspomnieniach maestro Henryka Konwińskiego oraz osób reprezentujących szeroko pojęty świat sztuki, które spotkał na swojej zawodowej drodze, a także i prywatnej. Wywiady, które są niezwykłą podróżą po historii polskiego tańca, zostały uzupełnione materiałem ilustracyjnym w postaci archiwalnych zdjęć. Prezentują one Henryka Konwińskiego na scenie podczas spektakli oraz kadry ze realizowanych przez niego oper i operetek. Zdjęcia pochodzą m.in. z archiwum prywatnego Henryka Konwińskiego, jednakże olbrzymia większość z nich znajduje się w zbiorach Opery Śląskiej w Bytomiu oraz Teatru Miejskiego w Gliwicach, i zostały udostępnione w niniejszej książce dzięki uprzejmości Łukasza Goika, dyrektora Opery Śląskiej w Bytomiu oraz Grzegorza Krawczyka, dyrektora Teatru Miejskiego w Gliwicach.

Autorka stosuje metodę historii mówionej oraz metodę wywiadów, żeby zaprezentować sylwetkę artysty wielowymiarowo, z różnych punktów widzenia. Publikacja ma charakter jubileuszowego albumu podsumowującego życie i twórczość artysty. Jej ważnym elementem jest także szczegółowy repertuar, którego próżno szukać w dostępnych dziś źródłach. Do tej pory nikt nie pokusił się, aby przygotować kompleksowe opracowanie dorobku zawodowego Konwińskiego.

Henryk Konwiński – zaliczany do wąskiego grona najbardziej znanych i cenionych tancerzy, choreografów i reżyserów polskich. Jest krajowym rekordzistą w ilości przygotowanych opracowań choreograficznych, wyreżyserowanych przedstawień operowych i operetkowych. Bogaty dorobek artystyczny Konwińskiego obejmuje niemal wszystkie pozycje baletu klasycznego, m.in. „Jezioro łabędzie”, „Coppelię”, „Don Kichota”, „Dziadka do orzechów”, „Romea i Julię” oraz wiele opracowań do muzyki współczesnej, realizowanych na wszystkich bez wyjątku krajowych scenach muzycznych.

Henryk Konwiński

20.30 | Nowe przestrzenie – Wodna scena – Zalew Stara Morawa

„Projektowanie człowieka” - etiuda choreograficzna

Choreografia: Maciej „Sheva” Mołdoch
Tańczą: Edyta Szachniewicz, Talita Jarzęcka, Paulina Jarzębowska, Karolina Stępniak, Magdalena Kowalewska

Postrzegamy świat indywidualnie, przez pryzmat własnych doświadczeń, ale czy to naprawdę tylko nasze doświadczenie, czy też wpływ społeczeństwa? Jak dużą rolę w projektowaniu zachowań mają relacje z innymi ludźmi? O tym będziemy rozmawiać poprzez ruch tańca ulicznego. Zatańczą tegoroczne absolwentki wydziału sztuk scenicznych w Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi.

Maciej „Sheva” Mołdoch – tancerz, instruktor tańca z międzynarodowym doświadczeniem scenicznym i pedagogicznym. Porusza się w stylistyce poppingu, lockingu i hip-hopu. Sheva międzynarodową karierę zawdzięcza udanym startom na międzynarodowych zawodach tanecznych, udziałowi w warsztatach i sędziowaniu. W Polsce rozgłos przyniosły mu programy telewizyjne „Got to Dance” i „Mam Talent”. W 2014 r. zaczął pojawiać się na deskach teatrów. W 2016 r. wygrał pierwszą w Polsce edycję festiwalu „Hip-Hop w Teatrze”, jako tancerz w kategorii duetów i jako choreograf w kategorii grup. W następnej edycji powtórzył wyniki. Wykłada na Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi na kierunku taniec nowoczesny.

20.50 | Nowe przestrzenie – Wodna scena – Zalew Stara Morawa

„Transmisja” - etiuda choreograficzna

Choreografia: Bartłomiej Malarz
Tańczą: Miho Okamura, Dino Stakovic

Opowieść o człowieku zanurzonym w chaosie przestrzeni informacyjnej. Historia przedstawia samotnego mężczyznę i kobietę uzależnioną od technologii informacyjnych. Relacja między nimi stymulowana i zaburzana jest nieadekwatnymi kanałami nadawania i odbioru, które nieustannie zniekształcają sygnały. To opowieść o nowoczesności, w której ruch inspirowany jest stosowaniem impulsów i znaków odzieranych z ludzkiego charakteru na rzecz bełkotu systemów cyfrowych.

Choreografia otrzymała 2 miejsce w II edycji Konkursu Choreograficznego Stowarzyszenia Autorów ZAiKS z inicjatywy Sekcji Autorów Dzieł Choreograficznych

Bartłomiej Malarz – absolwent Szkoły Baletowej w Bytomiu. Swój warsztat kształcił pod okiem Marka Prętkiego, pedagoga Akademii Tańca John Cranko Schule. Obecnie tancerz oraz asystent kierownika Baletu Opery Wrocławskiej. Laureat X Międzynarodowego Konkursu Choreograficznego im. B. Kociołkowskiej w Bytomiu. Stypendysta Ogólnopolskiego Konkursu Perły Tańca. Od kilku lat spełnia się jako choreograf. Od lat związany z MFT w Lądku-Zdroju, gdzie dzieli się swoim zamiłowaniem do sztuki baletu z innymi uczestnikami.

Spektakl „Łabędzie”, premiera (fot. Bartosz Seifert)

21.15 | Nowe przestrzenie – Wodna scena – Zalew Stara Morawa

„Łabędzie” - spektakl

Choreografia, reżyseria: Tobiasz Sebastian Berg
Akompaniament: Magdalena Maryniak
Reżyseria świateł: Klaudia Kasperska
Asystent reżysera i choreografa: Natalia Trafankowska
Tańczą: Małgorzata Ignasiak, Karolina Jarosik, Iza Kubicka, Marcin Lipiński, Martyna Michalak, Krystian Nowacki, Rafał Opala, Magdalena Orzeszko, Kinga Przewoźna, Wojciech Sidorski, Agnieszka Stachowiak, Elżbieta Stefańska, Grażyna Śródecka, Dorota Wawrzyniak, Jolanta Zielińska-Kaźmierczak, Florida Becherowska.

„Łabędzie” to spektakl Teatru Wielkiego im. Stanisława Moniuszki  w Poznaniu oparty na partycypacji i integracji, zakładający rozwój osobisty uczestników projektu – osób z niepełnosprawnością wzroku. W ramach projektu przygotowującego wydarzenie choreograf i reżyser Tobiasz Sebastian Berg prowadził otwarte warsztaty w oparciu o techniki teatru tańca: contact improvisation, body risk, authentic movement czy floorwork. Część warsztatowa poprzedziła stworzenie profesjonalnego spektaklu z udziałem osób niewidomych i słabowidzących, inspirowanego najbardziej znanym spektakl baletowym – „Jeziorem łabędzim”.

Tobiasz Sebastian Berg – choreograf i artysta, doktorant Uniwersytetu Muzycznego w Warszawie. Projekt „Łabędzie” otrzymał nominację i nagrodę publiczności w prestiżowym konkursie Fedora Education Prize 2022.

_____

UWAGA! W spektaklu wykorzystywane są światła stroboskopowe.

Widzowie chcący skorzystać z audiodeskrypcji proszeni są o dokonanie bezpłatnej rezerwacji odbiorników: edukacja@opera.poznan.pl

„Swans Vol. 2: On Tour” jest możliwy dzięki Nagrodzie Publiczności FEDORA 2023, współfinansowanej przez Program Unii Europejskiej #CreativeEurope oraz przez Cecilię Erös i Yannicka Willemina.

22.15 | Nowe przestrzenie – Wodna scena – Zalew Stara Morawa

„Epitaph” - etiuda choreograficzna

Choreografia: Joshua Legge
Tańczą: Karolina Urbaniak, Joshua Legge, Koki Tachibana, Giuseppe Stancanelli

„Epitaph” kontempluje nasze związki z najbliższymi i więź, która pozostaje między tymi, którzy żyją, a tymi, którzy odeszli.

Choreografia otrzymała 3 miejsce w II edycji Konkursu Choreograficznego Stowarzyszenia Autorów ZAiKS z inicjatywy Sekcji Autorów Dzieł Choreograficznych.

Joshua Legge – tancerz Teatru Wielkiego w Łodzi, choreograf. Do Polski trafił po szkołach Alegria Dance Studios w australijskim Sydney i londyńskiej English National Ballet School, gdzie uzyskał tytuł absolwenta w 2015 r. W latach 2015-2017 tańczył w rumuńskim Teatrul de Balet Sibiu. W sezonie 2019-2020 został solistą baletu Teatru Wielkiego w Łodzi. W 2021 r. jego choreografia „Pomp” zdobyła I miejsce na konkursie „Mój taniec”. W 2022 r. jego duet „1:1” zdobył III miejsce w Konkursie Choreograficznym do Muzyki Kompozytora Polskiego ZAIKS.

3 lipca 2023 (poniedziałek)

18.00 | Nowe Przestrzenie – Jaskinia Radochowska – Radochów

„Między nami Jaskiniowcami”- Cezary Łasiczka rozmawia z prof. Joanną Gorwą

Każdego roku dziennikarz Radia TOK FM – Cezary Łasiczka spotyka się z gośćmi we wnętrzu Jaskini Radochowskiej. W jej oświetlonej świecami Sali Gotyckiej prof. Joanna Gorwa opowie o tajnikach swojej pracy dotyczącej przeciążeń układu ruchu tancerzy zawodowych w Polsce.

Joanna Gorwa – adiunkt w Katedrze Biomechaniki Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu; absolwentka Wydziału Fizyki (specjalność fizyka medyczna) na Uniwersytecie A. Mickiewicza w Poznaniu. Od 2000 roku zajmuje się przeciążeniami układu ruchu tancerzy zawodowych w Polsce.

Cezary Łasiczka – dziennikarz Radia TOK FM. Laureat nagrody „Popularyzator Nauki” (2010), organizowanej przez PAP i MNiSW. Rok później, od Polskiej Izby Książki, otrzymał nagrodę „PIK-owy Laur”. W 2013 r. znalazł się pośród finalistów Konkursu Nagrody Newsweeka im. T. Torańskiej. W 2015 r. otrzymał wyróżnienie specjalne Prezesa Izby Architektów RP za cykl audycji radiowych na temat roli architekta w kreowaniu przestrzeni.

20.15 | Nowe Przestrzenie – Winiarnia Radochowska – Radochów 8d

„Taniec uratuje ten świat” - Opowieści Juliusza Grzybowskiego o historii i filozofii tańca. Część I

Juliusz Grzybowski – doktor filozofii, wykładowca UAM w Poznaniu na Wydziale Pedagogiczno-Artystycznym w Kaliszu. Teoretyk filozofii tańca w filozofii starożytnej. Autor książki „Państwo tańczące. Mitologiczne źródła Platona nauki o tańcu”. Prezes Polskiego Forum Choreologicznego. Ekspert ostatniego, III Kongresu Tańca, który odbył się w Katowicach.

21.00 | Nowe Przestrzenie – Winiarnia Radochowska – Radochów 8d

„Zupełnie nie-WINNE spotkanie z muzyką”- koncert Zespołów „Skrzynczanki”, „Hejszovina” i „Ke nigdy nie wiesz”

W programie, prezentowanym przez artystów Ziemi Kłodzkiej, usłyszymy utwory na polską ludową nutę, kompozycje chóralne, ale też songi z rozgrzanych ulic Hawany i San Juan. Koncert o tańcu i do tańca w idyllicznej aurze Winiarni Radochowskiej, miejscu towarzyskich spotkań i artystycznych rewelacji.

Zespół Pieśni Ludowej „Skrzynczanki” – Zespół ze wsi Skrzynka koło Lądka-Zdroju, który w tym roku obchodzi 45-lecie swego istnienia. Przez lata wyśpiewywał ponad 150 utworów słowiańskiej muzyki ludowej, występował na terenie Polski, w Czechach, Niemczech, Belgii i Luksemburgu. Wielka dynamika i żywiołowa spontaniczność. Od 2021 r. „Skrzynczanki” prowadzi Dominika Radwan.

Zespół Wokalny „Hejszovina” – Znany na Dolnym Śląsku i w Czechach zespół założony został w 2013 r. w Kudowie-Zdroju. W repertuarze zespołu znajdują się kolędy i pieśni patriotyczne, ale skupia się on głównie na repertuarze ludowym, także tym z miejsca, w którym działa – pogranicza polsko-czeskiego, prezentując swoją tożsamość i jednocześnie regionalny, etniczny charakter Dolnego Śląska. „Hejszoviną” od jej zarania kieruje Maciej Kieres.

„Ke nigdy nie wiesz” – Projekt muzyczny duetu Moises Bethencourt & Bartłomiej Hudziec, prezentujący znane i uwielbiane latynoskie przeboje twórców takich jak „Buena Vista Social Club”, Compay Segundo czy Jose Feliciano. Moises Bethencourt migrował na Ziemię Kłodzką z Teneryfy, występuje z czołowymi muzykami latynoskimi Dolnego Śląska, m.in. Jose Torresem. Bartłomiej Hudziec to rodowity lądczanin, pojawia się w składach zespołów „Bardziej”, „Wolne Huśtawki”, „Skrzynczanki”, aktor lalkarz.

4 lipca 2023 (wtorek)

21.30 | Scena Główna – Amfiteatr, ul. Orla 7, Lądek-Zdrój

„Ślady: Drzewiecki / Wesołowski / Przybyłowicz / Bondara” - spektakl baletowy

Balet Teatru Wielkiego im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu 

Choreografie:
„Kilka krótkich sekwencji”
choreografia: Jacek Przybyłowicz
„Adagio na smyczki i organy”
choreografia: Conrad Drzewiecki
„Powracające fale”
choreografia: Emil Wesołowski
„8m68”
choreografia: Robert Bondara

Historia poznańskiego zespołu baletowego opowiedziana przez najwybitniejszych choreografów związanych z Teatrem Wielkim w Poznaniu. Drzewiecki – legenda. Jego „Adagio” do tej pory porusza precyzją i odkrywczością ruchu. Wesołowski – opowieść powracająca jak fala. Przybyłowicz – śmiałość w poszukiwaniu nowych rozwiązań. Bondara – pytanie, czym nas jeszcze zaskoczy… To spektakl, który zostawia ślad…

 

Spektakl „Ślady” (fot. Maciej Zakrzewski)

5 lipca 2023 (środa)

Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny (źródło: www.zespolslask.pl)

20.30 | Scena Główna – Amfiteatr, ul. Orla 7, Lądek-Zdrój

„Znaszli ten kraj” - koncert

Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny

Sceniczna podróż po Polsce, podczas której widz poznaje barwne stroje, muzykę, tańce oraz piosenki charakterystyczne dla poszczególnych regionów kraju. Stylizowane stroje ludowe, niczym w kalejdoskopie zmieniają się podczas każdego tańca, zachwycając publiczność swoją różnorodnością i kolorytem. W programie tym umieszczone zostały m.in.: „Trojak”, „Krakowiak”, „Kujawiak”, „Oberek” czy „Tańce Górali Podhalańskich”. Całość dopełniają znane piosenki „Szła dzieweczka”, „Piekła baba chleb”, „Dzióbka dej” oraz „Karolinka”. Koncert „Znaszli ten kraj” zachwyca odbiorców wszystkich pokoleń.

Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny – jeden z największych polskich zespołów folklorystycznych, założony 1 lipca 1953 przez Stanisława Hadynę oraz Elwirę Kamińską; siedziba zespołu mieści się w pałacu w Koszęcinie. Zespół daje 200 koncertów rocznie, występuje nie tylko na wielkich światowych scenach, lecz także w mniejszych miejscowościach w kraju. „Śląsk” odwiedził 44 państwa na pięciu kontynentach, dał ponad 8 tysięcy koncertów dla ponad 26 milionów widzów.

6 lipca 2023 (czwartek)

19.30 | Scena Główna – Amfiteatr, ul. Orla 7, Lądek-Zdrój

„Taniec uratuje ten świat” - Opowieści Juliusza Grzybowskiego o historii i filozofii tańca. Część II

Juliusz Grzybowski – doktor filozofii, wykładowca UAM w Poznaniu na Wydziale Pedagogiczno-Artystycznym w Kaliszu. Teoretyk filozofii tańca w filozofii starożytnej. Autor książki „Państwo tańczące. Mitologiczne źródła Platona nauki o tańcu”. Prezes Polskiego Forum Choreologicznego. Ekspert ostatniego, III Kongresu Tańca, który odbył się w Katowicach.

22.00 | Scena Główna – Amfiteatr, ul. Orla 7, Lądek-Zdrój

„Re:Kreacje”

Wieczór choreograficzny prezentujący wybrane prace artystów Polskiego Baletu Narodowego

W programie zobaczymy 5 choreografii, których autorami są: Eugénie Hecquet, Gianni Melfi, Kristóf Szabó, Anna Hop i Joanna Drabik.

Tańczą: Wiktoria Kotlińska, Natalia Pasiut i Krisfóf Szabó, Daniel Agudo Gallardo i Leonie Hansen, Natalia Pasiut i Eugénie Hecquet, Joanna Drabik

Polski Balet Narodowy – najważniejszy zespół baletowy w Polsce. Kontynuuje wieloletnie tradycje baletowe Warszawy, które sięgają korzeniami XVII wieku. Wcześniej znany był jako zespół baletowy Teatru Wielkiego – Opery Narodowej. W 2009 otrzymał w Teatrze Wielkim autonomię artystyczną i podniesiony został do rangi Polskiego Baletu Narodowego. Od tego momentu pracuje pod dyrekcją znanego polskiego choreografa Krzysztofa Pastora.

7 lipca 2023 (piątek)

18.30 | Nowe Przestrzenie – Zdrój „Wojciech”, pl. Mariański 13, Lądek-Zdrój

Spotkanie autorskie „Mistrz i uczeń” Sławomir Pietras rozmawia z Kazimierzem Cieślą i Maciejem Pletnią

Sławomir Pietras – jedna z najznamienitszych postaci polskiej opery XX w., dyrektor największych teatrów operowych Polski, propagator muzyki i baletu, a wreszcie pomysłodawca i inicjator Międzynarodowego Festiwalu Tańca w Lądku-Zdroju. Sławomir Pietras należy również do grona Mistrzów Mowy Polskiej, którego wieczory autorskie dotyczące wielkich osobowości sztuki tańca są nieodzownym elementem programu MFT.

Kazimierz Cieśla – w latach 1972-1998 tancerz solista Baletu Opery Śląskiej w Bytomiu, od 2002 r. pedagog baletu w Teatrze Rozrywka w Chorzowie.

Maciej Pletnia – absolwent Szkoły Baletowej w Bytomiu, w latach 2016-2021 koryfej Baletu Teatru Wielkiego w Łodzi, od 2021 r. solista Baletu Opery Śląskiej w Bytomiu.

Spektakl „Requiem d-moll” (źródło: www.opera-slaska.pl )

22.00 | Scena Główna – Amfiteatr, ul. Orla 7, Lądek-Zdrój

„Requiem D-moll” - spektakl baletowy

Balet Opery Śląskiej w Bytomiu

Choreografia: Jacek Tyski
Scenografia: Dagmara Walkowicz-Goleśny
Kostiumy: Marta Koncewoj
Reżyseria światła: Paweł Murlik
Projekcje multimedialne: Piotr Bednarczyk

Requiem d-moll KV 626, powstała w 1791 r. To najważniejszy utwór sakralny Mozarta, a zarazem jego ostatnia, niedokończona kompozycja. Dzięki choreografii Jacka Tyskiego, muzyka Mozarta zyskuje zupełnie nowy wymiar i stanowi wraz z tańcem wspólną, nierozłączną kompozycję.

Jacek Tyski – solista Polskiego Baletu Narodowego, tancerz, choreograf. Absolwent Państwowej Szkoły Baletowej im. R. Turczynowicza. Naukę kontynuował w Hamburskiej Szkole Baletowej Johna Neumeiera (lata 1994-1995). Tańczył w Balecie Hamburskim, madryckiej Compaña Nacional de Danza Nacho Duato, był solistą baletu Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, współtworzył Ballet de Gran Canaria w Las Palmas. Ma na swoim koncie liczne prace choreograficzne stworzone m.in. podczas warsztatów choreograficznych „Kreacje”, a także na zamówienie teatrów i festiwali.

8 lipca 2023 (sobota)

16.00 | Scena Główna – Amfiteatr, ul. Orla 7, Lądek-Zdrój

Koncert „Dzieci Dzieciom”

Podsumowanie warsztatów tanecznych dla dzieci.

20.00 | Scena Główna, Amfiteatr ul. Orla 7, Lądek-Zdrój

Koncert Finałowy „Lądek - Miasto Tancerzy”

Koncert prezentujący efekty warsztatów tanecznych. Trwające 3-4 godziny wielkie święto tańca w Lądku-Zdroju.

Organizatorzy:
Stowarzyszenie Kultura u Źródeł, Centrum Kultury i Rekreacji w Lądku-Zdroju,
57-540 Lądek-Zdrój, pl. Staromłyński 5, tel. +48 74 8146 562, ckir@ladek.pl

Stowarzyszenie Kultura u Źródeł - logo
Centrum Kultury i Rekreacji w Lądku-Zdroju - logo

Dofinansowano ze środków

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego, w ramach programu „Taniec”, realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca”

Gminy Lądek-Zdrój, HermesTools Sp. z o.o., Gminy Stronie Śląskie, Centrum Edukacji, Turystyki i Kultury w Stroniu Śląskim, Powiatu Kłodzkiego

Partnerzy i sponsorzy: